เรื่องนม ๆ กับปัญหาสุขภาพ
Milk Allergy, Lactose intolerance, Physiology
Café Latte, Cappuccino, Macchiato, และอีกหลาย ๆ เมนูนมที่เราชื่นชอบ มีนมวัวเป็นส่วนประกอบ แต่เราก็มักจะเจอคำเตือนต่าง ๆ เกี่ยวกับนมอยู่เสมอ ๆ เช่น ร่างกายคนส่วนใหญ่ย่อยนมไม่ได้บ้าง ถ้ากินนมแล้วท้องอืดคือแพ้แลคโตสบ้าง
คำถามล่าสุดคือดื่มนมแล้วร่างกายจะอักเสบง่ายขึ้น… จริงมั้ย?
ตอบสั้น ๆ ไม่ได้เลยครับ…
แต่ส่วนใหญ่คือไม่จริงครับ
แต่จะเป็นจริงเฉพาะในคนที่แพ้นมวัว (Allergic to cow milk) แล้วเป็นแบบอาการอักเสบเฉียบพลัน (Acute Inflamation) ในรูปแบบของภูมิแพ้ ซึ่งส่วนใหญ่คนที่บอกว่าแพ้นมวัว ดื่มนมวัวไม่ได้ แทบจะร้อยทั้งร้อยคือมีอาการ ‘ย่อยแลคโตสไม่ได้’ หรือ Lactose intolerance ครับ ซึ่งเป็นอาการที่ต่างจากภูมิแพ้โดยสิ้นเชิง
ในบทความนี้จะมาชวนคุยถึงอาการ แพ้นม(Cow Milk Allergies) ย่อยแลคโตสไม่ได้(Lactose Intolerance) และอาการอักเสบของร่างกาย(Body Inflammation) แบบคร่าว ๆ กันครับ
Allergy VS Intolerance
ภูมิแพ้ เป็นอาการของการ ‘เล่นใหญ่’ ของภูมิคุ้มกัน ที่ตื่นเต้นกับของบางอย่างเกินเหตุ และปล่อยสารที่เรียกว่า Histamine ออกมาเพื่อทำให้เกิดภาวะ ‘อักเสบเฉียบพลัน’ ขึ้นในร่างกาย อาการมีตั้งแต่เล็กน้อย ไปจนถึงรุนแรงมาก เช่น คันตามผิวหนัง ผื่นขึ้น บวม หายใจไม่ออก ช๊อค ไปจนถึง ตายได้เลย
สิ่งที่แพ้ส่วนใหญ่จะเป็นโปรตีนธรรมชาติในอาหาร เช่น ไข่ นม ถั่ว กุ้ง ฯลฯ แต่เวลาเราพูดถึงอาการอักเสบในร่างกายมักจะหมายถึง ’อาการอักเสบเรื้อรัง‘ กันมากกว่า เพราะมันเป็นสาเหตุของโรคหลาย ๆ โรคที่เรากลัว เช่น โรคหัวใจ มะเร็ง โรคตับ ความดัน เบาหวาน ฯลฯ ซึ่งบอกได้เลยว่า นม ไม่ได้เป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดอาการอักเสบเรื้อรัง
ส่วน Intolerance คืออาการที่ร่างกายจัดการกับอาหาร หรือสารเคมีบางอย่างได้อย่างไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ ทำให้เกิดอาการแสดงต่าง ๆ ที่ไม่พึงประสงค์ เช่น Gluten Intolerance หรือที่ชอบเรียกกันว่า ‘แพ้กลูเตน’ (ซึ่งมันก็ไม่ใช่ภูมิแพ้อีกนั่นแหละ) และที่เราจะคุยกันคือ Lactose Intolerance ซึ่งเป็นอาการที่ร่างกายย่อยน้ำตาลในนมได้ไม่ดี
Lactose Intolerance
อาการ Lactose intolerance หรือย่อยแลคโตสไม่ได้/ไม่ดี มีความรุนแรงของอาการหลายขั้น ตั้งแต่ย่อยไม่ได้เลย ไปจนถึงย่อยไม่ทันถ้าดื่มเยอะเกินในคราวเดียว(อันนี้คิดว่าเป็นแทบทุกคน) ส่วนใหญ่จะมีอาการ ไม่สบายท้อง อึดอัด ไปจนถึงคลื่นใส้ ถ่ายเหลว รวม ๆ แล้วอาการจะโฟกัสอยู่ที่ระบบทางเดินอาหาร และมีอันตรายน้อยกว่าอาการภูมิแพ้มาก ๆ
ทำไมถึงเป็น?…
Lactose เป็นน้ำตาลโมเลกุลคู่(disaccharide) ประกอบด้วยน้ำตาลโมเลกุลเดี่ยวสองชนิด Galactose กับ Glucose แปะกันอยู่ ก่อนร่างกายจะเอาไปใช้ได้ จะต้องแยกน้องออกจากกันก่อน ซึ่งเซลส์ผนังลำใส้เล็กของเราจะสร้างเอนไซม์ที่ชื่อว่า Lactase (อ่านว่าแลคเทส)ออกมาเพื่อหั่นน้องออกจากกัน
พอนมที่เราดื่มเดินทางถึงลำไส้เล็ก เซลส์ผนังลำไส้จะปล่อยเอนไซม์ออกมาเพื่อหั่น Lactose ออกเป็นน้ำตาลโมเลกุลเดี่ยวเพื่อให้ดูดซึมได้ แต่ถ้าหั่นไม่ทัน… คือมีเอนไซม์ไม่เพียงพอ Lactose ก็จะไหลต่อลึกเข้าไปในลำไส้ ซึ่งมีแก๊งจุลินทรีย์ที่เรียกว่า Microbiome (ก็คือแบคทีเรียในลำไส้นั่นแหละ) ในส่วนลึกในลำไส้ของเรากำลังยิ้มรออยู่
Guts Microbiome
ในลำไส้ของเรามีจุลินทรีย์จำนวนมากอาศัยอยู่ ซึ่งจุลินทรีย์พวกนี้มีหน้าที่มากมายที่เอื้อประโยชน์ต่อร่างกายของเรา ตั้งแต่ช่วยย่อย ป้องกันลำไส้จากแบคทีเรียที่เป็นอันตราย ไปจนถึงผลิตฮอร์โมนที่ทำให้เราอารมณ์ดี (Serotonin กว่า 90% ในร่างกายเราถูกผลิตที่ลำใส้!!)
หนึ่งใน Microbiome หลักในลำไส้ของเราก็คือ แลคโตปาซิลัส (ชื่อคุ้น ๆ มั้ย? ใช่ครับ ไอ้ที่อยู่ในยาคูลท์นั่นแหละ) และน้องคือชอบ Lactose มากกก งานถนัดของน้องคือการ Ferment Lactose (กระบวนการเดียวกับที่น้องเปลี่ยนนมเป็นโยเกิร์ต)
ซึ่งถ้ามี Lactose หลุดมาที่น้องเยอะ น้องก็จะบุฟเฟต์กันเมามันส์ กินเฉย ๆ ไม่พอ ตดกันกระจายอีกต่างหาก(fermentation byproduct) เราก็รู้กันดีว่าการตดในห้องปิดมันชิปหายขนาดไหน จะหนีลงล่างก็อีกไกลกว่าจะถึงทางออก มันก็เกิดอาการสิครับ อึดอัด มวนท้อง เยอะเข้าดันกระเพาะก็คลื่นใส้ อ้วกจิแตก
แต่อย่าเพิ่งเข้าใจผิดว่า Microbiome เป็นตัวไม่ดีนะ เพราะพวกน้อง ๆ สำคัญต่อสุขภาพของเรามาก ๆ เรียกได้ว่า ถ้าสมดุลจุลินทรีย์ในลำไส้ไม่ดี คือมีน้อยเกิน เยอะเกิน หรือสัดส่วนแต่ละสายพันธุ์ไม่บาลานซ์ ร่างกายเราจะขาดสมดุลจะป่วยได้หลายโรคเลย ตั้งแต่แค่ท้องเสีย ไปจนถึงมะเร็งลำไส้ รวมถึงโรคซึมเศร้า
Lactose Intolerance
บอกก่อนว่า น้อยมาก ๆ ที่ใครจะเป็น Lactose intolerance ตั้งแต่เกิด ยกเว้นแต่ว่าจะซวยหนักจริง ๆ คือบกพร่องทางพันธุกรรมแต่กำเนิด เพราะ Lactose เป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรดหลักของทารก (ในนมแม่ก็มีเยอะ) เนื่องจากมันเป็นน้ำตาลที่ถูกดูดซึมช้า เด็กจะได้ไม่ต้องติดเต้าตลอดเวลา
อ้าว แล้วทำไมโตมาดันย่อย Lactose ไม่เป็น?
เหตุผลที่แท้จริง… ยังหาข้อสรุปกันไม่ได้(เถียงกันปกติ ทุกวงการ) แต่มีข้อสันนิษฐานหลายอย่าง เช่น…
1. พอเราโตขึ้น ลำใส้ก็ผลิตเอนไซม์ Lactase น้อยลง (เพราะเราไม่ได้กินนมเป็นหลักแล้ว) ประสิทธิภาพในการย่อยแลคโตสของเราก็เลยน้อยลง
2. เหตุผลยอดฮิต… คือเป็นเรื่องของพันธุกรรม และอย่างที่บอกว่า น้อยมากที่จะเป็นแต่กำเนิด ดังนั้นส่วนตัวผมไม่ค่อยชอบไอเดียการโยนขี้ให้บรรพบุรุษ แล้วบอกว่า ‘ช่วยไม่ได้’ สักเท่าไหร่
3.เซลส์ผนังลำไส้ถูกทำลาย… ถ้าจำกันได้ เซลส์ผนังลำไส้คือสิ่งที่ผลิตเอนไซม์ Lactase ที่ช่วยย่อย Lactose ถ้าโรงงานมันพัง งานก็เข้า… ซึ่งสิ่งนึงที่ทำเซลส์ผนังลำไส้เราพังได้ดีที่สุด และเรากินกันแบบถล่มทลายมาก ๆ นั่นก็คือ ‘น้ำตาล Fructose’
Lactose & Body Inflammation
Inflammation หรืออาการอักเสบ เป็นกลไกของภูมิคุ้มกันที่ปรับพื้นที่ให้เหมาะสำหรับการทำงานของเขา เช่น เพิ่มการไหลเวียนของเลือด(บวม แดง) เพิ่มอุณหภูมิ(ไข้) เพื่อกำจัดเชื้อโรค หรือสิ่งแปลกปลอมอื่น ๆ ออกจากร่างกาย
และการที่เซลส์ผนังลำไส้ถูกทำลายเนี่ยแหละ คือต้นตอหลัก ๆ ของอาการ ‘อักเสบเรื้อรัง’ ของร่างกาย เพราะเซลส์ผนังลำไส้คือหนึ่งใน ‘กำแพง’ ที่กั้น สิ่งที่อยู่ในลำใส้ของเรา กับภายในร่างกายของเรา และลำไส้ของเรามันก็ท่อขรี้ดี ๆ นี่เองครับ
ลองคิดดูว่าถ้าท่อส้วมในบ้านของเรารั่ว บ้านจะเหม็นบรรลัยเบอร์ไหน? แม่บ้าน(ภูมิคุ้มกัน)จะต้องอารมณ์เสียเบอร์ไหน ไล่ทำความสะอาดขรี้ที่รั่วออกมาทั้งวัน หงุดหงิดหนักก็ทำลายข้าวของ พังบ้าน ระบบภูมิคุ้มกันของเราก็เช่นกัน ซึ่งอาการนี้มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า อาการไส้รั่ว(leaky guts)
จริง ๆ แล้วถ้าดื่มนมวัวแล้วมีอาการของ Lactose Intolerance อาจจะเป็นสัญญาณบ่งบอกว่า ลำไส้ของเราต้องการการดูแลก็ได้ และแน่นอนว่าวิธีแก้ไขไม่ใช่แค่การเปลี่ยนไปดื่มนม Plant Based (ซึ่งก็สามารถก่อปัญหาคล้าย ๆ กันได้เหมือนกัน)
Conclusion
สรุป คนที่บอกว่าแพ้นมวัว ดื่มนมวัวแล้วไม่สบายท้อง นั่นไม่ใช่อาการ ‘แพ้(Allergy)’ ที่เกิดจากภาวะภูมิคุ้มกันผิดปกติ แต่เป็นอาการ Lactose Intolerance ที่ลำไส้ไม่สามารถย่อยแลคโตสได้ทัน
.
ถ้าสงสัยว่าจะแพ้นมวัว (Milk Allergies) แนะนำให้ไปพบแพทย์เฉพาะทางด้านภูมิคุ้มกัน (Immunologist) และตรวจให้รู้ชัดว่ามีอาการแพ้หรือไม่ เพราะภูมิแพ้ สามารถมีอาการรุนแรง และอันตราย
แต่ถ้าเป็นแค่ Lactose Intolerance แนะนำให้ลองลดปริมาณนมที่ทานแต่ละครั้งลง เช่น เคยดื่ม Latte ก็ลดมาเหลือแค่ Cortado พอ บางทีแค่นี้อาการก็อาจจะไม่กำเริบแล้ว
ใช้นม Lactose Free รอดมั้ย?
รอดครับ… สำหรับคนที่เป็นแค่ Lactose intolerance นะ ถ้าแพ้นมจริง ๆ ไม่รอดครับเพราะยังไงก็ยังมีโปรตีนนม
หวังว่าบทความนี้จะทำให้หลาย ๆ คนเข้าใจตัวเองมากขึ้น และเอนจอยกับเมนูกาแฟนมได้มากขึ้น ความเข้าใจที่มากขึ้นจะทำให้มุมมอง และประสบการณ์ของเราเปลี่ยนไป
เพราะประสบการณ์คืองานคราฟท์
สุขภาพก็เช่นกัน
Disclaimer:
ข้อมูลในเวปไซต์นี้จัดทำขึ้นเพื่อการศึกษาเท่านั้น ไม่ได้ให้คำแนะนำทางการแพทย์ ข้อมูลในเวปไซต์ไม่สามารถใช้เพื่อวินิจฉัยโรค หรือรักษาปัญหาทางสุขภาพที่เกิดจากอาการป่วย หากคุณมีอาการป่วย กรุณาติดต่อโรงพยาบาล หรือบุคลากรทางการแพทย์ที่ได้รับการรับรองจากแพทย์สภา และกระทรวงสาธารณะสุข
Comments